Kwas azelainowy skuteczniejszy w leczeniu trądziku ciążowego niż antybiotyki miejscowe

Jakie metody leczenia trądziku są bezpieczne w ciąży?

Badanie retrospektywne przeprowadzone na grupie 171 kobiet ciężarnych z łagodnym do umiarkowanego trądzikiem pospolitym (Acne vulgaris) miało na celu porównanie skuteczności i profilu działań niepożądanych trzech topicznych preparatów dopuszczonych do stosowania w ciąży: erytromycyny, klindamycyny i kwasu azelainowego.

Populacja badana składała się z pacjentek dermatologicznych, które zgłosiły się z objawami trądziku w okresie 5 lat (2018-2022). Do badania włączono 75 kobiet stosujących erytromycynę (4% żel), 96 kobiet stosujących klindamycynę (1% roztwór) oraz 26 kobiet stosujących kwas azelainowy (20% krem). Wszystkie pacjentki były w ciąży w momencie rozpoczęcia leczenia, miały trądzik o nasileniu łagodnym do umiarkowanego (ocena IGA 2-3) i były monitorowane przez co najmniej 3 miesiące. Średni wiek pacjentek wynosił odpowiednio 29,96±3,40, 27,49±3,32 i 26,38±2,4 lat dla grup stosujących erytromycynę, klindamycynę i kwas azelainowy. Z badania wykluczono pacjentki, które wcześniej otrzymywały leczenie systemowe izotretynoiną, stosowały kortykosteroidy systemowe lub miejscowe w momencie przyjęcia lub w ciągu ostatnich 6 miesięcy, a także te, które nie miały okresu obserwacji co najmniej 3 miesięcy po rozpoczęciu leczenia.

Czy kwas azelainowy przewyższa antybiotyki w skuteczności?

Wyniki badania wykazały istotną przewagę kwasu azelainowego nad pozostałymi preparatami. Po 12 tygodniach leczenia grupa stosująca kwas azelainowy osiągnęła znacząco niższe wartości IGA (0,77±0,59) w porównaniu do grup stosujących erytromycynę (1,61±0,71) i klindamycynę (1,74±0,63), p<0,001. Poprawa procentowa wartości IGA wynosiła 68,27±23,1% dla kwasu azelainowego, podczas gdy dla erytromycyny i klindamycyny odpowiednio 30±33,22% i 28,29±49,09% (p<0,001). Również w zakresie redukcji liczby zmian zapalnych i niezapalnych kwas azelainowy wykazał znaczącą przewagę – poprawa w zakresie całkowitej liczby zmian wynosiła 53,27±16,21% dla kwasu azelainowego, 10,74±15,89% dla erytromycyny i 3,39±60,1% dla klindamycyny (p<0,001).

Warto zauważyć, że przed leczeniem nie było istotnych różnic między grupami pod względem początkowych wartości IGA, liczby zmian niezapalnych (w tym otwartych i zamkniętych zaskórników) oraz liczby grudek i zmian zapalnych. Istotne różnice dotyczyły jedynie liczby krost i całkowitej liczby zmian, które były wyższe w grupie stosującej klindamycynę. Po leczeniu pacjenci z wartością IGA 0 lub 1 byli oceniani jako “czyści” lub “prawie czyści”. Wskaźnik “wyczyszczenia” był znacząco wyższy w grupie stosującej kwas azelainowy w porównaniu do pozostałych grup (p=0,001), podczas gdy między grupami stosującymi erytromycynę i klindamycynę nie stwierdzono istotnej różnicy (p=0,255).

Jak oceniono bezpieczeństwo i satysfakcję pacjentek?

Profil działań niepożądanych nie różnił się istotnie między grupami pod względem częstości występowania (p=0,093), jednak wystąpiły różnice w rodzajach zgłaszanych działań niepożądanych (p=0,003). U pacjentek stosujących kwas azelainowy najczęściej obserwowano rumień (100% przypadków działań niepożądanych), podczas gdy w grupie klindamycyny dominowało swędzenie (87,5%). W grupie erytromycyny najczęściej zgłaszano rumień (75%). Warto podkreślić, że żadne z działań niepożądanych nie wymagało przerwania leczenia.

Satysfakcja pacjentek była również istotnie wyższa w grupie stosującej kwas azelainowy – 38,5% pacjentek było bardzo zadowolonych, w porównaniu do 10,7% w grupie erytromycyny i zaledwie 1% w grupie klindamycyny (p<0,001). Odsetek niezadowolonych pacjentek był najniższy w grupie kwasu azelainowego (7,7%) w porównaniu do 24% w grupie erytromycyny i 37,5% w grupie klindamycyny. Wśród pacjentek niezadowolonych, w grupie stosującej kwas azelainowy wszystkie wskazywały na działania niepożądane jako przyczynę niezadowolenia, podczas gdy w grupach stosujących erytromycynę i klindamycynę głównym powodem niezadowolenia był niewystarczający efekt terapeutyczny (77,8% w obu grupach).

Dlaczego wyniki mają kluczowe znaczenie kliniczne?

Wyniki tego badania mają istotne znaczenie kliniczne, ponieważ wszystkie trzy badane preparaty należą do kategorii B według FDA i są uważane za bezpieczne w ciąży. Kwas azelainowy, poza działaniem przeciwbakteryjnym, wykazuje również działanie przeciwzapalne i komedolityczne oraz hamuje 5-alfa-reduktazę, co może tłumaczyć jego wyższą skuteczność. Warto zauważyć, że stosowanie monoterapii antybiotykami topicznymi (erytromycyna, klindamycyna) nie jest zalecane ze względu na ryzyko rozwoju oporności, jednak ze względu na ograniczone opcje terapeutyczne w ciąży, mogą one stanowić alternatywę.

Badanie to potwierdza wcześniejsze doniesienia o skuteczności kwasu azelainowego w leczeniu trądziku. Nowsze badania wskazują na zwiększoną skuteczność i hamowanie oporności poprzez łączenie kwasu azelainowego o niższym stężeniu (5%) z antybiotykami (np. erytromycyną lub klindamycyną) w porównaniu z monoterapią. Chociaż w obecnym badaniu analizowano monoterapię kwasem azelainowym u kobiet ciężarnych, wyniki sugerują, że przyszłe badania nad kombinacjami zawierającymi kwas azelainowy mogą zoptymalizować rezultaty przy jednoczesnym minimalizowaniu problemów związanych z opornością.

Ograniczenia badania obejmują jego retrospektywny charakter, brak zdjęć przed i po leczeniu oraz stosunkowo małą liczebność grupy stosującej kwas azelainowy. Ponadto, badanie analizowało dokumentację pacjentek z jednego ośrodka, co ogranicza możliwość uogólnienia wyników na całą populację lub inne kraje. Mała liczba pacjentek w grupie stosującej kwas azelainowy negatywnie wpływa na moc statystyczną, co zwiększa ryzyko błędu typu II (niewykrycie prawdziwych efektów) i zmniejsza możliwość uogólnienia wyników.

Mimo tych ograniczeń, wyniki wskazują, że kwas azelainowy powinien być rozważany jako lek pierwszego wyboru w leczeniu łagodnego do umiarkowanego trądziku u kobiet ciężarnych ze względu na jego podwójne działanie (przeciwzapalne i przeciwbakteryjne), wysoką skuteczność w redukcji zmian skórnych oraz korzystny profil bezpieczeństwa i satysfakcji pacjentek.

Podsumowanie

Przeprowadzone badanie retrospektywne na 171 kobietach w ciąży z trądzikiem pospolitym wykazało znaczącą przewagę kwasu azelainowego nad erytromycyną i klindamycyną w leczeniu miejscowym. Kwas azelainowy osiągnął najwyższą skuteczność w redukcji zmian trądzikowych (poprawa o 53,27%) oraz najlepsze wyniki w skali IGA (poprawa o 68,27%). Mimo że wszystkie preparaty wykazały podobny profil bezpieczeństwa, kwas azelainowy cieszył się najwyższym poziomem satysfakcji wśród pacjentek (38,5% bardzo zadowolonych). Działania niepożądane, głównie w postaci rumienia, nie wymagały przerwania terapii w żadnej z grup. Ze względu na wysoką skuteczność i korzystny profil bezpieczeństwa, kwas azelainowy powinien być rozważany jako lek pierwszego wyboru w leczeniu trądziku u kobiet ciężarnych.